एकाइ १



पाठ १: सामाजिक अध्ययन तथा जीवनोपयोगी शिक्षा

तलका प्रश्नहरूको उत्तर लेख्नुहोस्:

१. जीवनोपयोगी शिक्षामा समावेश हुने विषयवस्तुहरू के कस्ता छन्?

उत्तर: जीवनोपयोगी शिक्षामा समावेश हुने विषयवस्तुहरू:

  1. नैतिकता र मूल्यहरू: जीवनमा सफलताका लागि नैतिक तथा आधारभूत मूल्यहरूको समझ र तिनलाई अपनाउने कला।
  2. समाज र संघीयता: समाजको भूमिका, संघीयताको महत्त्व, समुदायमा भाग लिने र समुदायको विकासमा सहयोग गर्ने कला।
  3. स्वास्थ्य र रोग: स्वस्थ रहने र आफ्नो शरीरको देखरेख गर्ने कला।
  4. कला र सांस्कृतिक विविधता: कला र सांस्कृतिक विविधताको समझ र सञ्चालन गर्ने कला।
  5. विज्ञान र प्रविधि: विज्ञान र प्रविधिको विकासले जीवनमा निभाउने महत्त्वपूर्ण भूमिका।

२. जीवनोपयोगी सिपअन्तर्गत पर्ने छ ओटा मुख्य क्षेत्रहरू के के हुन्?

उत्तर: जीवनोपयोगी सिपअन्तर्गत पर्ने छ ओटा मुख्य क्षेत्रहरू:

  1. व्यवसायिक शिक्षा: विद्यार्थीलाई व्यावसायिक कौशलहरू प्रदान गर्ने जसले उनीहरूलाई चयन गरेको व्यवसायमा सक्षम बनाउँछ।
  2. सामाजिक विज्ञान: मानव समाज, सामाजिक समस्याहरू, संगठन र पहिचानसम्बन्धी ज्ञान प्रदान गर्ने।
  3. स्वास्थ्य र चिकित्सा: मानव शरीरको देखरेख र स्वस्थ रहने रीतिहरू सिकाउने।
  4. पर्यटन र वातावरण: प्रकृतिक संसाधनहरू र पर्यटन स्थलहरू सम्बन्धी ज्ञान प्रदान गर्ने।
  5. कला र सांस्कृतिक विविधता: कला र संस्कृतिहरूको अध्ययन, विश्लेषण र सामूहिक अभिवृद्धि गर्ने।
  6. नैतिकता र नागरिकता: नैतिक मूल्यहरू र नागरिकताको समझ प्रदान गर्ने।

३. सामाजिक अध्ययन र जीवनोपयोगी शिक्षा कसरी अन्तरसम्बन्धित छन्?

उत्तर: सामाजिक अध्ययन र जीवनोपयोगी शिक्षा दुवै संज्ञानात्मक विकास र सामाजिक उत्थानका लागि आवश्यक छन्। सामाजिक अध्ययनले समाजका संरचना, सिद्धान्तहरू, इतिहास, संस्कृति, न्याय र सामाजिक भूमिकाहरूको अध्ययन गर्छ। जीवनोपयोगी शिक्षाले उद्योग, स्वास्थ्य, व्यक्तिगत विकास, नागरिकता र नैतिकतामा ध्यान दिन्छ। दुवैले व्यक्तिको बौद्धिक, सामाजिक र नैतिक विकासमा योगदान पुर्‍याउँछन्, जसले समाजमा प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गर्न सक्षम बनाउँछ।

पाठ २: जीवनोपयोगी शिक्षा, जीवनोपयोगी सिप र स्वस्थ जीवनशैलीबिचको अन्तरसम्बन्ध

तलका प्रश्नहरूको उत्तर दिनुहोस्:

१. पूर्वीय चिन्तन परम्परा भन्नाले के बुझिन्छ?

उत्तर: पूर्वीय चिन्तन परम्परा भन्नाले भारतीय उपमहाद्वीपमा विकसित संस्कृति, दर्शन र विचारको समूह हो, जसमा इतिहास, तर्क, दर्शन, वैद्यकीय शास्त्र, ज्योतिष आदि विषयहरू समावेश छन्। यसमा वेद, उपनिषद, रामायण, महाभारत, भगवद् गीता, हिन्दू, बौद्ध, जैन, सांख्य, योग आदि धार्मिक र दार्शनिक शैलीहरूको प्रभाव छ।

२. पाश्चात्य चिन्तन परम्परा भन्नाले के बुझिन्छ?

उत्तर: पाश्चात्य चिन्तन परम्परा भन्नाले पश्चिमी संस्कृति र विचारधारामा आधारित विचार, तथ्य, सिद्धान्त, तर्क र विश्वासहरू हो। यो शास्त्रवाद, वैज्ञानिक तथ्यवाद, लोकतान्त्रिकता, मानवाधिकार, धर्मनिरपेक्षता, राष्ट्रवाद र उद्योगवादमा आधारित छ, जुन विश्वभर प्रभावकारी छ।

३. पूर्वीय चिन्तन परम्परामा नेपालको कस्तो योगदान रहेको छ?

उत्तर: पूर्वीय चिन्तन परम्पराले नेपालको संस्कृति, इतिहास, दर्शन, कला, लेखन, वैद्यक र ज्योतिषमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्‍याएको छ। नेपाली विद्वानहरूले वेद, पुराण, उपनिषद, रामायण, महाभारत र तान्त्रिक ग्रन्थहरू मार्फत संस्कृति, धर्म, दर्शन र आध्यात्मिकतामा नयाँ दृष्टिकोण र अन्वेषण गरेका छन्। काठमाडौं र ललितपुर जस्ता प्राचीन शहरहरूमा यो परम्पराको प्रभाव स्पष्ट देखिन्छ।

NEB Resource App
© 2025 NEB Resource. All rights reserved. Content is protected and may not be copied without permission.