BirPurkha

<div><br></div><div><header style="color: white; padding: 20px; text-align: center; border-radius: 0px 0px 12px 12px; font-family: &quot;Segoe UI&quot;, Tahoma, Geneva, Verdana, sans-serif;"><h1 style=""><b style="background-color: rgb(251, 0, 255);">NEB Resource</b></h1><p style="background-color: rgb(0, 123, 255);">Class 11 Notes &amp; Learning Materials</p></header><div class="content" style="max-width: 1000px; margin: auto; color: rgb(0, 51, 102); font-family: &quot;Segoe UI&quot;, Tahoma, Geneva, Verdana, sans-serif;"><h2>Bir Purkha</h2><h3 style="color: rgb(0, 64, 128);">शब्दभण्डार</h3><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">२. दिइएका अर्थ दिने शब्द पाठबाट छानेर लेख्नुहोस् :</h4>गिद्ध प्रजातिको ठूलो पंक्षी विषेश – गरुड<br>प्रवाह – वेग<br>डाम – डोब<br>गौँडा – नाका<br>पुरुषार्थ – पौरख<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">३. तल दिइएका शब्दलाई वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस् :</h4><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">पर्वत</h4>पर्वत जिल्ला सामान्य पहाडी जिल्ला सरहकै भौगोलिक बनावट भएको सुन्दर जिल्ला हो ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">तिर</h4>हामी माछा मार्नको लागी तीरमा जान्छौं ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">बहादुर</h4>तपाईं बहादुर र बलियो हुनुहुन्छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">सङ्केत</h4>दयालु व्यक्तिको अनुहारमा सहानुभूतिको संकेत थियो ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">नभ</h4>नभको सुन्दर दृश्य हेर्न म कौशीमा गए ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">समुद्र</h4>समुद्रको पानी नमकीन थियो ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">पाषाण</h4>पाषाण काललाई ढु्गा युग भनिन्छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">झन्डा</h4>हरेक बिहान झण्डालाई पोल मा उठाइन्छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">४. दिइएका शब्दसँग मिल्ने अनुप्रासयुक्त शब्द खोज्नुहोस् ।</h4>आँधी : बाँधी<br>वेग : भेग<br>खोला : होला<br>तराई : पराई<br>धारा : भारा<br>माटो : बाटो<br>रगत : जगत<br>गौरव : सौरव<br>यात्रा : जात्रा<br><br><br><h3 style="color: rgb(0, 64, 128);">बोध र अभिव्यक्ति</h3><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">१. कविता पढी दिइएका प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् ।</h4><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">क) कवितामा कतिवटा श्लोक छन् ?</h4>कवितामा चारवटा श्लोक छन् ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ख) कुन कुन पङ्क्तिमा सबैभन्दा बढी पद रहेका छन् ?</h4>पहिलो पङ्क्तिमा सबैभन्दा बढी पद रहेका छन् ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ग) समान पदसङ्ख्या भएको श्लोक कुन हो ?</h4>समान पदसङख्या भएको श्लोक दोस्रो हो ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">घ) कुन पङ्क्तिमा सबैभन्दा कम पद रहेका छन् ?</h4>तेस्रो पङ्क्तिमा सबैभन्दा कम पद रहेका छन् ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ङ) कवितामा प्रयोग भएका नदी र स्थानको सुची बनाउनु होस् ?</h4><br><b>नदी :</b>&nbsp;टिस्टा, रावी, वेत्रावती, हिमनदी<br><b>स्थान :</b>&nbsp;हिमाल, पहाड, तराई, काँगडा, डिगर्चा<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">२. ‘ वीर पुर्खा ‘ कविताको पहिलो श्लोक पढी त्यसलाई गद्यमा रुपान्तरण गर्नुहोस् ।</h4>वीर पुर्खाको साहसलाई विश्वका कुनै पनि शक्तिले रोक्न सकेन । उनीहरुको आइपर्ने कुनै खोला, पहाड एवम्‌ आधीले उनीहरुको वीर यात्रा छेक्न रोक्न सकेन । वीर पुर्खाको वेग गरुडझै थियो जुन कुनै आकाशले बाध्र सकेन । वीर पुर्खाको पौरखले तराई, पहाड र हिमाललाई एक बनाई नेपालको रचना<br>भयो ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">३. कविता पढी विषयको क्रम मिलाएर लेख्नुहोस् ।</h4>ख) वीर पुर्खाको गतिलाई खोला र आँधीले रोक्न सक्दैन ।<br>ङ) पुर्खाको पौरखले नेपालको पहाड र तराईलाई जोडेको छ ।<br>घ) काँगडा र कलङ्गाले नेपालको इतिहास बोलेको छ ।<br>ग) वेत्रवेतीमा किनारमा नेपालीको पौरखको चिनो छ ।<br>क) वीर पुर्खाको रगत नेपालीको नसा नसामा छ ।<div class="ads" style="margin-top: 30px; margin-bottom: 30px; text-align: center;"></div><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">४. दिइएको कवितांश पढ्नुहोस् र सङ्क्षिप्त उत्तर लेख्नुहोस् ।</h4><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">क) माथिको कवितांशमा हाम्रा पुर्खाहरुको बारेमा के भनिएको छ ?</h4>नेपाली साहित्यका जाज्वल्यमान प्रतिभा कवि प्रा.डा वासुदेव त्रिपाठीद्वारा लिखित ‘वीर पूर्खा’ नामक कविता राष्ट्रप्रेम र देशभक्तिको भावनाले ओतप्रोता एक ऊकृष्ट रचना हो । यस कवितामा हाम्रा वीर पुर्खाहरूको त्याग, समर्पण र साहसको बारेमा विशेष चर्चा गरिएको छ । हाम्रा पुर्खाहरूले ज्यानको बाजी लगाएर सिङ्गो नेपाल निर्माण गरेका हुन् । उनीहरु शत्रुसँग कहियै पनि डराउन र हार्न जानेनन । शत्रुहक हाम्रा पुर्खाको नाम सुनेर काम्थे । हाम्रा पुर्खाको विजय यात्राको गतिलाई कुनै खोला, पहाड र आँधीले रोक्न सकेन ।<br><br>हाम्रो देशको इतिहासको पानामा वीर पुर्खाको तातो रगत बगेको छ । उनीहरू ऊतरमा तिब्बतको डिगन डिगर्चासम्म पुगेका थिए । वेत्रवती किनारमा हाम्रा पुर्खाको चिनो छ । उनीहरूको बहादुरी साँच्चै नै अद्भूत छ । उनीहरुको कौशलता, युद्ध चातुर्य र बाहादुरीको परिणाम स्वरूप विशाल र अखण्ड नेपाल बनेको हो । विदेशीसँग युद्ध गर्ने क्रममा उपाधुनिक मेसिन गन र तरबारका सामु नेपालीहरूले खुकुरी, गुलेली र ढुङ्गाको भरमा युद्ध जितेका थिए । हाम्रा पुर्खाको बहादुरी साँच्चै नै प्रशंसनीय र उल्लेखनीय भएको कुरा कविताँशमा बताइएको छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ख) हामीले हाम्रा पुर्खाको गौरव कसरी जोगाउन सक्छौ ?</h4>नेपाली साहित्यका विशेष प्रतिभा कवि वासुदेव त्रिपाठी ( वि.सं १९९९) द्वारा रचित ‘वीर पुर्खा’ कवितामा हाम्रा वीर पुर्खाको गौरवगान गरिएको छ । साँच्चै नै उनीहरूको बहादुरी, साहस, समर्पण, बलिदान र देशको रक्षाका लागि योगदान कदरयोग्य र गौरव गर्न लायक थियो ।<br><br>हामीले पनि हाम्रा पुर्खाको गौरव जोगाउनु पर्छ। हामी सधै देशको रक्षाका निम्ति एकजुट भएर लाग्नुपर्छ। हामी परिआएको खण्डमा शत्रुको घाटी काट्न पछि पर्नु हुँदैन । हामी नेपालीहरू अहिलेसम्म कसैको सामु घोडा टेकेको छैनौ र टेक्न पनि हुँदैन। हामीले नेपाललाई कहिल्यै पनि खण्ड हुन दिनु हुँदैन । हामीले हाम्रो सार्वभौमिकता र स्वाभिमान सदा कायम गर्नुपर्छ । वीर पुर्खाले देखाएको बाटोमा लाग्नु हाम्रो प्रमुख दायित्व हो । देशद्रोही र भष्टचारीलाई कडा भन्दा कडा सजाय दिनु नै पहिलेको आवश्यकता देखिन्छ । हाम्रो देशका निर्माता वीर पृथ्वीनारयण शाहले घुस लिने र दिने देशका शत्रु हुन् भन्ने भनाइलाई अग्रसर गर्दै देशका भ्रष्ट व्यक्तिलाई देश निकाला गर्नुपर्छ । हामीले एक हात जमिन पनि छिमेकी देशलाई मिच्न दिनु हुँदैन । हाम्रा वीर पुर्खाको बहादुरले आर्जेको जमिन ; लिम्पियाधुरा, कालापानी र नालापानी दिनानुदिन मिचिदा पक्कै पनि पुर्खाको आत्माले शान्ति पाउन सकेको छैन । त्यसकारण वर्तमान परिपक्षमा राजनैतिक, कूटनीतिक र आवश्यक परे युद्ध नै किन नहोस हामीले देशलाई रक्षा र माया गरेर देशको सिमाना जोगएर पुर्खाकी गौरव जोगाउन सकिन्छ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ग) `सागर तरी संसारभरि वीर गोर्खा रगत बग्यो ।´ यस कथनको तात्पर्य के हो ?</h4>वासुदेव त्रिपाठीद्वारा रचित ‘वीर पुर्खा’ कवितामा हामा पुर्खाको बलिदान, त्याग र बहादुरीको चर्चा गरिएको छ। हाम्रा वीर पुर्खाको विजय यात्राको गतिलाई कुनै खोला, पहाड र आधीले रोक्न सकेको थिएन। हाम्रा पुर्खामा आकाशमा स्वतन्त्र उड़ने गुरुड़को जस्तो वग थियो । उत्तरमा तिब्बतको डिगर्चा, पश्चिमको राबी नदी र साथसाथै काँगडा, कलङ्गा, टिस्टा, गङ्गा, वेत्रावतीको किनारमा हाम्रा वीर पूर्खाको बहादूरीको गीत गुन्जिरहेको छ। उनीहरूले जहाँ टेक्यो त्यहाँ जीत निश्चत नै हुन्थ्यो । हाम्रा वीर पुर्खाले धेरै टाढासम्म पुगेर तातो रगत बगाउँदै शत्रूलाई परास्त गरेका थिए । प्रथम र दोस्रो युद्धमा हाम्रा वीर पुर्खाको योगदान उल्लेखनीय छ । उनीहरूको साहस बहादुरिको प्रशंसा संसारभरि गरिन्छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">५. तलको कवितांश पढी सोधिएका प्रश्नहरुको उत्तर दिनुहोस् ।</h4><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">क) नेपालीहरुको कस्तो पौरखले नेपालको रचना भएको हो ?</h4>नेपालीहरुको अदम्य साहस, देशभक्ति एवम्‌ वीरताले र खोलाको गति जस्तो, आधी र गरुडको वेग जस्तो नेपालीहरूको पौरखले पहाड, हिमाल र तराइलाई एक वनाई नेपालको रचना भएको हो ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ख) कवितांशका आधारमा हाम्रा वीर पुर्खाको गौरव गाथाको वर्णन गर्नुहोस् ?</h4>कुनै पहाड वा खोलाले हाम्रा वीर पुर्खाको पाइलालाई रोक्न सकेन । आँधीको वेगले पनि उनीहरूको यात्रालाई रोक्न सकेन । गरुडको वेग जस्तो पुर्खाको यात्रालाई कसैले छेक्न सकेन आफ्ना अगाडि बढेका पाइलालाई नरोकी आफ्नै पौरखले यस देशको निर्माण हाम्रा पुर्खाले गरेका हुन् भनी उनीहरूको गौरव गायाको वर्णन गरिएको छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">६. `वीर पुर्खा´ कविताको चौथो श्लोकलाई मुख्य आधार बनाई दिइएका प्रश्नहरुको उत्तर दिनुहोस् ।</h4><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">क) नेपालीहरुको वीरता कसरी गुन्जिएको छ ?</h4>सत्रुहरूले नाका थुनेर पनि वीर नेपालीहरूलाई छेक्न सकेका छैनन्। आफ्नो देश र जनताका लागि वीर नेपालीले आफ्नो रगत बगाउन पछि हटेका छैनन् भन्दै नेपालीहरूको वीरताको प्रशंसा गरेका छन्।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ख) चन्द्रसूर्य ध्वजामा कस्तो गौरव अङ्कित छ ?</h4>नेपाल राष्ट्र निर्माण गर्ने वीर गोर्खालीहरूले आफ्नो रगत बगाएका थिए भन्ने गौरव गाथा चन्द्रसूर्य ध्वजामा अक्ति छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">७. दिइएको कवितांशको व्याख्या गर्नुहोस् ।</h4>प्रस्तुत कवितांश कक्षा ११ अनिवार्य नेपाली किताबको वीर पर्खा कविताबाट साभार गरिएको हो । यस कविताका रचनाकार कवि वासुदेव त्रिपाठी (वि.स १९९९) हुन् । हाम्रा वीर पुर्खाको बलिदान, साहस, बहादूरी र पौरखको कारणले नै सिंगो नेपाल जुट्न सकेको कुरा बताउने क्रममा माथिको अशं आएको हो।<br><br>हाम्रा वीर पुर्खाको विजय यात्राको गतिलाई कुनै खोला, पहाड र आधौले रोक्न सकेको थिएन । उनीहरूमा आकाशमा स्वच्छ्न्द उड़ने गरुडको जस्तो वेग थियो । उनीहरूलाई देखेर शत्रुको पनि खुट्टा काम्ने गर्थ्यो । उनीहरू मर्न तयार भए तर हार्न कहिल्यै जानेनन् । नेपालको इतिहास फर्केर हेर्दा यो देशमा कुनै पनि शक्तिले आफ्नो साम्राज्य खडा गर्न सकेन। न त कुनै साम्राज्यवादी शक्ति सामु घुँडा टेवन पयो । हाम्रो देश नेपाल यतिकै निर्माण भएको होइन । पृथ्वीनारायण शाह, बलभद्र कुँवर लगाप्तका हजारौ नेपालीको त्याग, बलिदान र सत्प्रयासबाट बनेको हो । शुरवीर पौरखी पुर्खाले हिमाल, पहाड र तराईलाई जोडेर नेपाल बनाएका हुन् ।<br><br>अतः हाम्रा पुर्खाले देशलाई जुटाउन पुऱ्याएको योगदान साच्चै नै उल्लेखनीय थियो । उनीहरुको वेग गतिका सामु सत्रुहरू फिक्का रहेको विचारा प्रकट भएको प्रस्तुत कविता, देशप्रेमको भावनाले ओतप्रोत भएको ऊकृष्ट कविता हो।<div class="ads" style="margin-top: 30px; margin-bottom: 30px; text-align: center;"></div><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">८. दिइएका बुँदाका आधारमा ‘वीर पुर्खा” कविताको समीक्षात्मक टिप्पणी गर्नुहोस्‌ ।</h4><p class="my_post_title" style="font-weight: bold; font-size: 1.2em; margin-top: 30px;">टिप्पणी</p>‘वीर पुर्खा’ कविता कवि वासुदेव त्रिपाठी (वि.सं १९९९) द्वारा रचिएको कविता हो । उनले यस कवितामा राष्ट्रप्रेमको भावनाले ओतप्रोत भएर अथवा देशभक्तिको भावनाले अभिप्रेरित भइ यो कविता रचना गरेका हुन।<br><br>हाम्रा पुर्खामा आकाशमा स्वच्छन्द उड़ने गरुडको जस्तो वेग थियो । उनीहरुको यात्रालाई कुनै खोला, पहाड आँधीले रोक्न सकेको थिएन । हाम्रा शुरवीर पौरखी पुर्खाले तराई, पहाड र हिमाललाई जोडेर नेपाल बनाएका हुन् । उनीहरुकै कारणले आज नेपाल विश्वमानचित्रमा अट्न सफल भएको छ । हाम्रा वीर पुर्खाको बहादूरीको गीत टिस्टा र राबी नदी तथा काँगडा, कलागी र गंगा सम्म अहिले पनि गुन्जिरहेको छ । उनीहरुको पौरखी पाइला ऊतरमा तिब्बतसम्म पुगेको थियो । उनीहरूको विजय यात्रालाई मित्रताले मात्र रोकेको थियो । छिमेकी मुलुकसँगक व्यापारलाई मजबूत बनाउन हाम्रा पुर्खाले मितेरी साइनो र विभिन्न सन्धिहक गरेका थिए । हाम्रा पुर्खाको सामर्थ्य कसैले रोवन सकेनन । नेपाली भूमिमा मात्र नभएर विश्वयुद्धमा समेत विश्वका अकृष्ट वीर गोर्खालीका रूपमा आफ्नो पहिचान बनाएका थिए। आज पनि वीर पुर्खाको रगत हाम्रो नसा नसामा बगिरहेको छ।<br><br>यस कविताको शीर्षक ‘वीर पूर्वां’ अभ्यन्त सार्थक देखिएको छ किनभने यस कवितामा हाम्रा वीर पुरवले हाम्रो स्वाभिमान, सार्वभौमिकता र अखण्डता रक्षाका लागि पुर्याएको विशेष योगदानको चर्चा गरिएको छ। चार श्लोक रहेको कवितामा प्रत्येक श्लोक असाध्यै राम्रा छन् । तृतीय पुरुषमा लेखिएको कविताको यात्रा भाषा अत्यन्त सरल छ। राष्ट्रप्रेम र देशभक्तिको भावनाले ओतप्रोत यस कविता अत्यन्त उत्कृष्ट रचना हो ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">९. दिइएको अनुच्छेद पढी मुख्य मुख्य बुँदाहरु टिप्नुहोस् ।</h4><br>– इतिहासकारले सत्य घटनालाई रोचक बनाउन काल्पनिक कुरालाई जोड्नु,<br><br>– मानिसलाई मनोरञ्जन दिलाउने साधनको रूपमा पहिले इतिहासलाई साहित्यको एक अग मान्नु,<br><br>– इसापूर्व पाँचौँ शताब्दीतिर केही चिन्तकहरू इतिहासलाई तथ्यपूर्ण बनाउन प्रयत्नशील हुनु,<br><br>– प्रथम इतिहासकार हेरोडोटसले इतिहासलाई कथा र दन्त्यकथाभन्दा अलग ढड्गले लेख्ने प्रयत्न गर्नु,<br><br>– अरिस्टोटलले इतिहासलाई दार्शनिक चिन्तनका रूपमा लिनु, मध्यकालमा इतिहासलाई धर्मसंग गासेर अध्ययन र परिभाषा गर्नु,<br><br>– सोह्रौ सत्रौं शताब्दीमा युरोपमा आएको पुनजांगरणले इतिहास लेखनलाई तथ्यपूर्ण बनाउनु,<br><br>– आधुनिक युगमा प्राचीन इतिहासको खोजीको प्रक्रिया तीव्र भई इतिहास एउटा छुट्टै विधाका रूपमा स्थापित हुनु।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">१०. दिइएको अनुच्छेद पढी सोधिएका प्रश्नहरुको जवाफ दिनुहोस् ।</h4><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">क) भाषा भनेको के हो ?</h4>भाषा भनेको त्यस्तो व्यवस्था हो, जसका सहायताले समाजका व्यक्तिहरु आफ्नो विचार विनिमय गर्दछन् ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ख) भाषाका विशेषताहरु बताउनुहोस् ।</h4>भाषाका विशेषताहरु सिर्जनात्मकता, यादृच्छिकता, सान्दर्भिकता, द्वैधता, मौखिकता, श्रावणिकता आदि हुन् ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">ग) `वाक्प्रतिक´ र `यादृच्छिक´ शब्दको अर्थ लेखी वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस् ।</h4><br><b>वाक्प्रतिक:</b>&nbsp;बोलीले कुनै वस्तुलाई चिनाउने काम<br>भाषा वाक्प्रतिकको व्यवस्था हो।<br><br><b>यादृच्छिक:</b>&nbsp;स्वतः विकसित र स्थापित हुने<br>भाषा यादृच्छिक हुन्छ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">घ) यस अनुच्छेदको पहिलो वाक्यलाई संयुक्त वाक्यमा बदल्नुहोस् ।</h4>भाषा यादृच्छिक वाक्प्रतिहरुको व्यवस्था हो त्यसैले यसको सहायताले समाजका व्यक्तिहरु आफ्नो विचार विनिमय गर्दछन् ।<div class="ads" style="margin-top: 30px; margin-bottom: 30px; text-align: center;"></div><h3 style="color: rgb(0, 64, 128);">व्याकरण</h3><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">१. कथ्य नेपालीमा नभएका वर्णहरु कुन कुन हुन् लेख्नुहोस् ।</h4>क) कथ्य नेपालीमा नभएका स्वर वर्णहरु : ई, ऋ, ऎ, औ, अं, अ: हुन् ।<br><br>ख) कथ्य नेपालीमा नभएका व्यञ्जन वर्णहरु : ञ, ण, ष, श, क्ष, त्र, ज्ञ हुन् ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">२. दिइएका लेख्य वर्णहरुको उच्चारण कस्तो हुन्छ, लेख्नुहोस् :</h4><table style="width: 600px;"><thead><tr><th>वर्ण</th><th>उच्चारण</th><th>वर्ण</th><th>उच्चारण</th></tr></thead><tbody><tr><td>ई</td><td>इ</td><td>ऊ</td><td>उ</td></tr><tr><td>ऋ</td><td>रि</td><td>ऐ</td><td>अइ</td></tr><tr><td>औ</td><td>अउ</td><td>अं</td><td>अम्</td></tr><tr><td>अ:</td><td>अ</td><td>त्र</td><td>तर</td></tr><tr><td>ञ</td><td>न</td><td>ण</td><td>अँड</td></tr><tr><td>श</td><td>स</td><td>ष</td><td>स</td></tr><tr><td>क्ष</td><td>छ</td><td>ञ</td><td>ग्यँ</td></tr></tbody></table><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">३. दिइएको कवितांशबाट गाढा वर्ण टिपी तिनको उच्चारण स्थान छुट्टाउनुहोस् ।</h4><table style="width: 600px;"><thead><tr><th>वर्ण</th><th>उच्चारण स्थान</th></tr></thead><tbody><tr><td>म,ब,व</td><td>ओष्ठ्य</td></tr><tr><td>ग,क</td><td>कण्ठ्य</td></tr><tr><td>छ,र, झ ,ल,ज</td><td>दन्तमूलीय</td></tr><tr><td>त</td><td>दन्त्य</td></tr><tr><td>य</td><td>तालब्य</td></tr><tr><td>ह</td><td>स्वरयन्त्रमुखी</td></tr></tbody></table><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">४.`काँगडा र कलङ्गाको ढुङ्गा माटो बोल्छ होला´पङ्क्तिमा रहेका सग्ला व्यञ्जन वर्णलाई उच्चारण स्थानका आधारमा पहिचान गरि सुचीबद्ध गर्नुहोस् ।</h4><table style="width: 600px;"><thead><tr><th>वर्ण</th><th>उच्चारण स्थान</th></tr></thead><tbody><tr><td>क,ग</td><td>कण्ठ्य</td></tr><tr><td>ड,ल,ढ,ट,छ</td><td>दन्तमूलीय</td></tr><tr><td>म,ब</td><td>ओष्ठ्य</td></tr><tr><td>ह</td><td>स्वरयन्त्रमुखी</td></tr></tbody></table><div class="ads" style="margin-top: 30px; margin-bottom: 30px; text-align: center;"></div><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">५. दिइएको अनुच्छेदबाट पाँचवटा सघोष र पाँचवटा अघोष वर्ण खोजी लेख्नुहोस् ।</h4><br><b>सघोष वर्ण :</b>&nbsp;य, र, ल, भ, म ।<br><b>अघोष वर्ण :</b>&nbsp;क, थ, त, ख, प ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">६. दिइएको पङ्क्तिबाट पाँचवटा अल्पप्राण र पाँचवटा महाप्राण पहिचान गर्नुहोस् ।</h4><br><b>अल्पप्राण :</b>&nbsp;ग, व, त, च, ल ।<br><b>महाप्राण :</b>&nbsp;स, ह, ख, भ, घ ।<br><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">७. दिइएका वर्णहरुको उच्चारण स्थान र प्राणत्वको पहिचान गर्नुहोस् । (क, झ, ट, त, फ, ह)</h4><table style="width: 600px;"><thead><tr><th>वर्ण</th><th>उच्चारण स्थान</th><th>प्राणत्व</th></tr></thead><tbody><tr><td>क</td><td>कण्ठ्य</td><td>अल्पप्राण</td></tr><tr><td>झ</td><td>दन्तमूलीय</td><td>महाप्राण</td></tr><tr><td>ट</td><td>दन्तमूलीय</td><td>अल्पप्राण</td></tr><tr><td>त</td><td>दन्त्य</td><td>अल्पप्राण</td></tr><tr><td>फ</td><td>ओष्ठ्य</td><td>महाप्राण</td></tr><tr><td>ह</td><td>स्वरयन्त्रमुखी</td><td>महाप्राण</td></tr></tbody></table><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">८. उच्चारण प्रयत्न र घोषत्वका आधारमा दिइएका वर्णहरुको पहिचान गरी लेख्नुहोस् । (ख, छ, स, न, य, ब)</h4><table style="width: 600px;"><thead><tr><th>वर्ण</th><th>उच्चारण प्रयत्न</th><th>घोषत्व</th></tr></thead><tbody><tr><td>ख</td><td>स्पर्शी</td><td>अघोष</td></tr><tr><td>छ</td><td>स्पर्शसङ्घर्षी</td><td>अघोष</td></tr><tr><td>स</td><td>सङ्घर्षी</td><td>अघोष</td></tr><tr><td>न</td><td>नासिक्य</td><td>घोष</td></tr><tr><td>य</td><td>अर्धस्वर</td><td>घोष</td></tr><tr><td>ब</td><td>स्पर्शी</td><td>घोष</td></tr></tbody></table><div class="ads" style="margin-top: 30px; margin-bottom: 30px; text-align: center;"></div><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">९. उच्चारण स्थान र घोषत्वका आधारमा दिइएका व्यञ्जन वर्गको वर्गीकरण गर्नुहोस् । (घ, द, छ, ह, फ, य)</h4><table style="width: 600px;"><thead><tr><th>वर्ण</th><th>उच्चारण स्थान</th><th>घोषत्व</th></tr></thead><tbody><tr><td>घ</td><td>कण्ठ्य</td><td>घोष</td></tr><tr><td>द</td><td>दन्त</td><td>घोष</td></tr><tr><td>छ</td><td>दन्तमूलीय</td><td>अघोष</td></tr><tr><td>ह</td><td>स्वरयन्त्रमुखी</td><td>घोष</td></tr><tr><td>फ</td><td>ओष्ठ्य</td><td>अघोष</td></tr><tr><td>य</td><td>तालब्य</td><td>घोष</td></tr></tbody></table><br><h4 style="color: rgb(0, 64, 128);">१०. उच्चारण प्रयत्न र प्राणत्वका आधारमा दिइएका व्यञ्जन वर्णको वर्गीकरण गर्नुहोस् । (म, स, ठ, ज, थ, र )</h4><table style="width: 600px;"><thead><tr><th>वर्ण</th><th>उच्चारण प्रयत्न</th><th>प्राणत्व</th></tr></thead><tbody><tr><td>म</td><td>नासिक्य</td><td>अल्पप्राण</td></tr><tr><td>स</td><td>सङ्घर्षी</td><td>महाप्राण</td></tr><tr><td>ठ</td><td>स्पर्शी</td><td>महाप्राण</td></tr><tr><td>ज</td><td>स्पर्शसङ्घर्षी</td><td>अल्पप्राण</td></tr><tr><td>थ</td><td>स्पर्शी</td><td>महाप्राण</td></tr><tr><td>र</td><td>कम्पित</td><td>अल्पप्राण<br><br></td></tr></tbody></table></div></div><div><div class="content" style="max-width: 1000px; margin: auto; color: rgb(0, 51, 102); font-family: &quot;Segoe UI&quot;, Tahoma, Geneva, Verdana, sans-serif;"></div></div>